Vị đại gia đầu tiên ở Hà Nội có ô tô được mệnh danh là “vua tàu thủy” của nước ta một thời.
Năm 1907, thầy Năm Tú – Châu Văn Tú là người đầu tiên ở Việt Nam sở hữu ô tô. Từng có thời gian du học tại Pháp và mang cả quốc tịch Pháp. Châu Văn Tú khi về nước đã sắm ô tô để đi chơi.
6 năm sau, một đại gia Hà Nội cũng mua xe hơi và trở thành người Hà Nội đầu tiên có ô tô. Đó là “vua tàu thủy” Bạch Thái Bưởi. Chiếc xe chạy bằng xăng có giá 1 triệu franc – loại tiền giấy do Ngân hàng Đông Dương phát hành để sử dụng tại ba nước Đông Dương.
Vươn lên từ nghèo khó
Ông Bạch Thái Bưởi còn được biết đến với biệt danh Tứ Bưởi, vua tàu thủy, chúa sông Bắc Kỳ. Ông sinh ra trong một gia đình nhà nông nghèo ở làng An Phúc (Yên Phúc, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông; nay là Yên Phúc, quận Hà Đông, TP Hà Nội).
Cha mất sớm, ông phải phụ giúp mẹ kiếm sống bằng nghề bán hàng rong. Sau đó, một người nhà giàu họ Bạch nhận ông làm con nuôi và cho ăn học, ông mới đổi từ họ Đỗ sang họ Bạch. Khi đang học quốc ngữ và tiếng Pháp, ông bỏ học đi làm ký lục cho một hãng buôn của người Pháp ở phố Tràng Tiền (Hà Nội).
 |
| Doanh nhân Bạch Thái Bưởi. Ảnh tư liệu |
Năm 1894, ông chuyển sang làm cho một xưởng thuộc hãng thầu công chính. Tại đây, lần đầu tiên ông được tiếp xúc, thu nhận những hiểu biết về máy móc, cách tổ chức, quản lý sản xuất.
Năm 1895, ông được Phủ Thống sứ Bắc Kỳ chọn làm người giới thiệu những sản phẩm của Việt Nam tại Hội chợ Bordeaux, nơi ông đã được tiếp xúc trực tiếp với xã hội phương Tây.
Với kiến thức và kinh nghiệm thu được trong thời gian ở Pháp, khi về nước, ông Bạch Thái Bưởi xin làm giám đốc công trình cầu Long Biên. Phát hiện thấy người Pháp đang cần gỗ xây dựng đường sắt, Bạch Thái Bưởi hùn vốn với một người Pháp làm đại lý cung cấp tà vẹt gỗ cho Sở Hỏa xa Đông Dương.
Chỉ sau 3 năm kinh doanh, ông đã trở nên giàu có và đã tách riêng để kinh doanh độc lập.
Được mệnh danh là “vua tàu thủy”
Năm 1909, Bạch Thái Bưởi bước vào một lĩnh vực kinh doanh mới mẻ là ngành vận tải đường sông. Ông bắt đầu bằng việc thuê lại 3 chiếc tàu của một hãng tàu Pháp chở thư và hành khách đường sông Bắc kỳ, vừa hết hạn hợp đồng với chính phủ. Thế nhưng, ông phải đối mặt với hai đối thủ nặng ký nhất là chủ tàu người Pháp và người Hoa.
Trong thế “trứng chọi đá”, Bạch Thái Bưởi nghĩ đến thứ vũ khí mà cả hai đối thủ trên đều không có, đó là tinh thần dân tộc của người Việt Nam. Ông tìm ra các giải pháp hợp lý như đặt tên các anh hùng dân tộc cho các đội tàu của mình, tạo dựng các bến đỗ thuận tiện và giá vé hợp lý, cổ động đồng bào sử dụng phương tiện của ông để đi lại, giao thương trên các miền sông nước.
Từ đó, Bạch Thái Bưởi dần dần mạnh lên và phát triển, thâu tóm được các Công ty vận tải của người Pháp và người Hoa. Năm 1917 hãng Deschwanden phá sản, ông mua hết cả đội tàu 6 chiếc và nhận Deschwanden về làm công.
Nhiều đội tàu của ông giao thương trên khắp miền sông nước và được giới doanh nghiệp đương thời tặng ông biệt hiệu “chúa sông Bắc kỳ” hay “vua tàu thủy”.
 |
| Bạch Thái Bưởi được mệnh danh là “vua tàu thủy” ở Việt Nam. Ảnh: Tư liệu |
Chỉ riêng ngành tàu thủy, từ năm 1909 – 1919, công ty của ông có tới 30 chiếc tàu lớn nhỏ, cùng nhiều sà lan chạy hầu hết tuyến sông miền Bắc, đến cả Hong Kong, Philippines, Trung Quốc, Singapore, Nhật Bản…
Ngoài ra, ông bỏ vốn xây dựng nhà in lớn ở Hà Nội thời bấy giờ, mang tên “Đông kinh ấn quán” và xuất bản tờ Nhật Báo khai hoá (số đầu tiên ra ngày 15/7/1921).
Ông còn dự định tạo dựng nhiều công trình như xây một nhà máy xay gạo ở Nam Định với những thiết bị tân tiến mua tận Hambourg (Đức), chương trình đặt ống cống, xây nhà máy nước, dựng nhà máy điện cho thành phố Nam Định và cả việc đặt đường sắt Nam Định – Hải Phòng…Tuy nhiên, những dự định đó chưa kịp thực hiện thì ông mất đột ngột sau một cơn đau tim (7/1932) ở tuổi 58.
Đương thời, người ta đồn rằng, khi mất ông để lại bản di chúc viết tay dài tới 30 trang để căn dặn và phân chia tài sản cho con cháu.
Ngày nay, đánh giá về Bạch Thái Bưởi, người đương thời khẳng định ông là “một bậc vĩ nhân”, “một đấng trượng phu” trên thương trường.
